DE HEUVEL DER KRUISEN

Siauliai - Litouwen - ons bezoek op 4 mei 2019

Een bezoek aan 'De Heuvel der Kruisen' in Siauliai (Litouwen) is een heel bijzondere gebeurtenis, en staat bijna standaard op de excursie-lijst van reisbureaus. Wij zijn hier op rondreis door de Baltische Staten. 

Het kruis is het belangrijkste christelijke symbool, en dat maakt de 'Heuvel der Kruisen' ogenschijnlijk tot een bedevaartsplaats. Maar het is meer dan dat! Toen de Litouwers hier op een oude verdedigingslinie kruisen gingen plaatsen, begingen ze, vanuit hun geloof, hun verdriet en hun vastberadenheid een daad van verzet tegen de Russische bezetters. 'De Heuvel der Kruisen' is daarmee een monument van dat verzet, een belangrijk aspect van een heel lange onafhankelijkheidsstrijd.

 

Het begon allemaal na de mislukte Novemberopstand van 1830/1831, toen de eerste slachtoffers vielen in de ongelijke vrijheidsstrijd tegen de Russische overheersers. De tsaar beperkte de godsdienstvrijheid van de Litouwers: ze mochten hun doden niet meer met een gepaste begrafenis op een kerkhof eren. Dat kon niet eens, want de slachtoffers van het regime werden meestal niet eens meer teruggevonden! Omdat er zodoende geen plekje meer was om te rouwen en te gedenken, besloten de familieleden om zelf voor hun verloren geliefden een gedenkplaats op te richten. Ze plaatsten kruisen op de Domantai-verdedigingsheuvel - de 'Heuvel der Kruisen' was geboren! Ook andere symbolen werden er achtergelaten, zoals crucifixen, beelden van Maria en Heiligen, rozenkransen, naam- en herinneringsbordjes, later ook fotootjes, etc.

 

 

Na de Russische Revolutie van 1918 ontstond er een nieuwe politieke realiteit. De Baltische staten verklaarden zich onafhankelijk van het nieuw Rusland, maar moesten daar nog wel 3 jaar voor vechten! Op de Heuvel der Kruisen kwamen weer veel Litouwers samen om te bidden voor vrede, voor het vaderland en voor de geliefde slachtoffers. De vrijheid duurde maar kort. De Nazi's rolden over de Baltische Staten, en de Russen bevrijdden hen daarna weer van de Duitsers. 

Na de Tweede Wereldoorlog bleven de Baltische staten ingelijfd in de Sovjet-Unie. Het verzet daartegen groeide, en werd steeds openlijker en onverzettelijker. De Heuvel der Kruisen werd steeds meer een bedevaartsoord voor vrede, erfgoed en religie. Het hele gebied rond de Kruisheuvel werd door de Sowjets tot verboden gebied verklaard, en in 1961 werd ter ontmoediging de hele locatie platgebrand, en door bulldozers met de grond gelijkgemaakt. Dat gebeurde overigens in de jaren daarna nog driemaal, want alle maatregelen werkten averechts! Vaak werden in dezelfde nacht al weer nieuwe kruisen neergezet, ondanks zware straffen op deze 'politieke daden'. Er waren zelfs plannen gemaakt om een dam te bouwen in de nabijgelegen Kulvė rivier, waarddoor de heuvel onder water zou komen te staan.

In 1991 werden de drie Baltische staten zelfstandig, en dat maakte de weg vrij voor een bezoek van paus Johannes Paulus II aan de Kruisheuvel op 7 september 1993. Hij noemde de plaats 'een plek voor hoop, vrede, liefde en opoffering'. Hij schonk een Christusbeeld, en steunde de bouw van een klein klooster. Het pauselijk bezoek heeft tot nog meer bezoekers en bedevaartgangers geleid. In 2006 werden er al weer meer dan 100.000 kruisen geteld! 

Op dit moment lopen de schattingen (tellen is niet mogelijk) op tot 600.000, en de heuvel is veel te klein geworden! Omdat niemand de heuvel in beheer heeft, kan iedereen overal zijn kruis neerzetten. Kleine kruisjes worden op grote stapels gelegd, Het totaalplaatje is daardoor naast overweldigend ook chaotisch, door gebrek aan regie, en alleen in stand gehouden door vrijwilligersorganisaties. Dat doet afbreuk aan de devotie, die van dit monument uitgaat. 

Onze bus stopt op een grote parkeerplaats, en we zien na het uitstappen de winkeltjes waar kruisen, crucifixen, en alle mogelijke christelijke symbolen en souvenirs worden verkocht, in alle soorten, maten, kwaliteiten en prijzen! We zien families met kruisen en bloemen uit hun auto's komen, om hier te gedenken. We krijgen een uurtje van onze reisleider - altijd te kort natuurlijk om ook nog mooie foto's te maken. 

Vol verbazing lopen we op de Kruisheuvel af, en ervaren dat die heuvel best lang is, en dat er overal 'zijstraatjes' zijn waar mensen zomaar kruisen plaatsten...... Natuurlijk zien we het rommelige karakter, en het planloos 'doorplanten'. Maar we zien ook wat er ACHTER elk kruis verborgen moet zijn: verdriet, verlangen, hoop, maar ook nationale trots en onverzettelijkheid. Ondanks honderdduizenden kruisen dus toch een monument en herinneringsplaats. De Litouwers kennen hun geschiedenis, en hebben nooit lang van hun onafhankelijkheid kunnen proeven. Rusland en Wit-Rusland zijn en blijven onberekenbare politieke buren. Het lidmaatschap van de Europese Unie is voor deze landen daarom een grote steun. 

Het is een heel bijzondere ervaring om hier rond te lopen. En dat uur - dat maken we niet vol. Een zwarte lucht komt op ons af, en we lopen zo snel mogelijk naar de bus. We houden het niet droog, maar eenmaal in onze comfortabele stoel is het eerste dat we doen onze foto's, en onze verhalen appen aan onze kinderen en kleinkinderen!  

*Elk jaar vindt op deze plaats een bedevaart 

plaats op de derde zondag in juli.

HET VOEDEREN VAN DE GIEREN 

ZIMBABWE - VICTORIA FALLS 

Bezocht op 17 oktober 2018

Gieren zijn indrukwekkende vogels. Met hun kale koppen, priemende ogen, grote klauwen en indrukwekkende vleugelspanwijdte jagen ze mensen schrik aan. Dat ze, sterk als ze zijn, zelf met uitsterven bedreigd worden, zelfs in de wildparken van Afrika, was nieuw voor ons. Vandaag een verslag van een poging om de grote sterfte van gieren, door stropers van olifanten en neushoorns, te voorkomen.

Gieren zijn geen jagers, ze doden zelden een levende prooi, en als dat gebeurt is dat altijd een ziek of gewond dier. Dat doden laten ze liever aan andere jagers over, en ze wachten geduldig tot die uitgegeten zijn. Het zijn aaseters, en het maakt ze niet uit of het een verse hap is, of een al bijna geheel leeg gevreten karkas! Rottend vlees is voor hen geen enkel probleem. Vanaf grote hoogte speuren ze naar voedsel, en kunnen een kleine prooi al zien van meer dan 6 km afstand. Door zich te verspreiden kunnen ze met elkaar een groot gebied afzoeken.  Als er een karkas gevonden wordt trekken ze als groep naar die plek toe en hangen in een cirkelende zwerm boven hun prooi, zwevend op de thermiek. En zweven kunnen ze - hun grote vleugels kunnen een spanwijdte van wel 2,5 meter hebben. Urenlang kunnen ze zweven, zonder zelfs maar één vleugelslag. Langzaam dalen ze af naar de grond. Ze zijn gulzig, en kunnen in een paar uur een complete buffelkarkas strippen! Ze zijn de ultieme opruimers van de natuur, omdat hun sterke maagsappen schadelijke bacteriën en virussen kunnen uitschakelen. Die maagsappen kunnen ook de botten goed aan, want 80% van de maaltijd van de lammergier bestaat uit botten. Omdat kadavers op deze manier geheel worden opgeruimd, helpen gieren voorkomen dat ziekten zich verspreiden. Een zwerm gieren is vaak een signaal dat er een groot dier, zoals een olifant, nijlpaard of neushoorn gedood is, en op dat moment wordt verscheurd door leeuwen, hyena's, wilde honden of welke jagers dan ook - de gieren wachten hun beurt af, en nemen genoegen met 'wat overblijft'. Ze komen steeds dichterbij, wachtend op een kans om toe te slaan. 

Stropers die olifanten en neushoorns doden voor hun slagtanden, willen niet dat de rondcirkelende gieren hun positie verraden aan oplettende rangers, en injecteren hun dode dieren met zeer snel werkend gif. Gieren die de karkassen opruimen, gaan hieraan direct dood. Dat maakt een van de sterkste en machtigste vogels tot een bedreigde diersoort. Ondanks het feit dat in de grote natuurparken in Afrika zelden wordt ingegrepen als het om bedreigingen van diersoorten gaat, is dit een goede reden om deze soort een stukje te helpen. Zoals tegenwoordig ook gewapende rangers en soldaten worden ingezet om illegale en criminele stroperij van ivoren slagtanden te voorkomen.  

Natuurbeschermers hebben ervoor gekozen om de gieren (en maraboes) dagelijks 'veilig' te voederen. Dat doen ze o.a. in Victoria Falls elke middag bij een luxe vakantieresort, de Safari Lodge, aan de rand van een groot natuurgebied. Wij zijn hier, en hebben van onze taxichauffeur de tip gekregen om te gaan kijken bij de 'feeding of the vultures'. En ja, hij wil ons er graag naartoe brengen! 

We lopen met een groep kijkers achter een natuurbeschermer aan met een grote koelbox met vlees en botten op zijn schouder. In de bomen hebben zich al een paar honderd gieren en maraboes verzameld. We gaan op een kleine tribune zitten op tien meter afstand van de voederplek, en onze ranger loopt met een koelbox naar - zoals hij het noemt - het gierenrestaurant. We zien de vogels langzaam een beetje opdringen, maar ze blijven op afstand! De ranger verspreidt het vlees en de botten. Steeds meer gieren zien we nu dichterbij komen, ze zitten in een ruime kring om hem heen! Pas op het moment dat hij bij ons 'binnen' is, breekt een spektakel los dat wij nog nooit gezien hebben, en dat we ook nooit meer vergeten! Dit is indrukwekkend! 

Een kakofonie van geluiden, enorme stofwolken, door en over elkaar heen buitelende en vechtende en op elkaar inhakkende gieren, met enkele maraboes en andere roofvogels, Het lijkt één grote chaos. Ze proberen allemaal een stuk van de buit te pakken te krijgen. Niet mee te nemen, want opgestaan is plaatsje vergaan. Blijven dus en vooral doorvreten.... Geholpen door hun krachtige poten, hun machtige vleugels en hun dodelijke snavel lukt dat de meesten ook wel! 

Dit is een schitterend schouwspel om te zien, op enkele meters van ons vandaan!  We zitten allemaal ademloos te kijken en er worden véél foto's gemaakt! Dit gaan we nooit meer vergeten. Binnen tien minuten is alles weg - net als de gieren, die nu weer op zoek zijn naar een nieuwe prooi. Stinkend of niet - want opruimen kunnen ze. Er zijn nog enkele  gieren, waarschijnlijk de laagste in de pikorde, naar restjes aan het zoeken. Maar de kruitdampen op de voederplaats zijn weer opgetrokken. 

Tijd voor een koud pilsje op het terras van de Lodge. Even tijd nemen om natuurlijk deze foto's en dit verhaal aan de kinderen in het koude Nederland te appen. 

EISENACH of EISENBACH

Het geboortehuis van Johann Sebastian Bach

Een bezoek op 29 juni 2018

De grote Duitse componist Johann Sebastian Bach werd in 1685 in de stad Eisenach geboren, Hij woonde er tot zijn tiende levensjaar. In negen maanden tijd verloor hij in dat jaar zijn beide ouders, en werd toen ondergebracht in het gezin van zijn oudste broer. Hij zat in Eisenach op dezelfde Latijnse school als Maarten Luther twee eeuwen eerder, en zong net als hij in het koor van de Georgenkirche. En Eisenach wil dat weten ook, want er zijn meer steden die met de Bachveren willen pronken! Wij zijn vandaag in deze stad, en we lopen met onze stadsplattegrond van de Markt naar Frauenplan 2, want daar staat het geboortehuis van de meester, nu ingericht als Bachmuseum. HET Bachmuseum natuurlijk!

 

Om dat te duiden staat een bronzen standbeeld van Bach prominent op het pleintje voor de deur. We hebben kennelijk ons doel bereikt.Het beeld werd in 1884 op de Markt van Eisenach, voor de Georgenkirche, onthuld, ter gelegenheid van zijn 200e geboortedag. Het benodigde bedrag om het monument te bekostigen werd door een geldinzameling bijeengebracht - een soort crowdfunding zouden we nu zeggen. Veel prominente musici deden hier aan mee, zoals Clara Schumann, Frans Liszt en Hans von Bulow. De opdracht werd gegeven aan de beeldhouwer Adolf von Dondorf. In 1938 werd het beeld naar z'n huidige plek verplaatst, omdat het de militaire parades en massale burgerbijeenkomsten van het Derde Rijk in de weg stond! 

Elk jaar vindt hier op 31 maartJohann Sebastians geboortedag, de jaarlijkse Bachherdenking plaats. 

Het geboortehuis ziet er prachtig uit met z'n okergele kleur en z'n verschillend gekleurde dakpannen - maar het ziet er vooral groot uit. De kern van dit gebouw is een 15e eeuws vakwerkhuis. De hoge en brede deur doet mij denken aan een ingang voor een koets om de achtertuin te bereiken, maar misschien is dat mijn fantasie wel…. Mijn eerste gedachte is dan ook: kon vader Bach dit wel betalen! Hij had een goed betaalde baan als musicus, maar was zeker niet rijk. Toen hij op Johann Sebastians 10e jaar stierf (zijn vrouw was negen maanden eerder overleden) was er geen geld meer voor de opvoeding van de kinderen. 

Het geboortehuis is verbonden met een moderne aanbouw voor ontvangst van de bezoekers, de museumwinkel, toiletten, kantoor, restaurant en auditorium. Hier kopen wij tickets voor het museumbezoek, inclusief een miniconcert. Het is een heerlijk oud gebouw om te ontdekken, met allemaal kleine en grote kamers, ingericht met meubilair 'uit de tijd van', originele manuscripten, familiebijbels, het doopregister van Johann Sebastian, collecties barokke muziekinstrumenten, we zien kamertjes, gangen, nisjes, salons, mooie houten trappen.

De ruwe houten vloeren van de eerste verdieping laten zich bij elke stap horen. Een wc'tje, dat rechtstreeks alle uitwerpselen op een mestton in de tuin er onder afvoerde…. Kortom: je voelt de geest van de meester rondwaren. Maar nee, en daar was ik al bang voor, de geest van de meester waart hier helemaal niet rond. Schijnt hier ook niet rondgewaard te hebben, want historisch onderzoek wijst een straatje op een paar honderd meter afstand aan als de plaats waar het geboortehuis moet hebben gestaan - een stuk kleiner bovendien dan dit fraaie pand. Dat huis bestaat echter niet meer! 

Dit huis, dat al in 1907 werd ingericht als Bachhuis, was bijna hetzelfde lot beschoren, want internetfoto's uit 1944 laten een totaal geruïneerd huis zien, met uitgebrande ramen en deurposten, een verdwenen verdiepingsvloer en een weggeslagen dak - als gevolg van bombardementen in de Tweede Wereldoorlog. Slechts de buitenmuren bleven staan. Alle Bach-artefacten ging verloren, voor zover ze al niet in veiligheid gebracht waren. De hele woning is weer 'zo origineel mogelijk' in de oude staat teruggebracht - wat met talloze Duitse gebouwen is gebeurd na de vernietigingen van de oorlog. Ik vraag me daarom steeds vaker af of dit een 15e-eeuwse woning mag heten of 'dus' een 20e-eeuwse. Misschien meer een filosofisch of kunstzinnig vraagstuk.  

 

De prachtige muziek van Bach 'waart wel rond' in dit mooi gerestaureerde huis, en die kun je in een grote studiezaal beluisteren zoveel je wilt. Het miniconcertje is een muzikale verrassing in de grote salon van het huis. Onze gids bespeelt 4 instrumenten uit de tijd van Bach, waaronder een huisorgel uit 1745, een Boheems clavichord, en een spinet van Silbermann uit 1760. Hij speelt muziek van Bach natuurlijk, en niet onverdienstelijk! Dat willen we hier natuurlijk graag horen. 

Een Bachmuseum dus, veel meer dan een geboortehuis. Een huis 'dat herinneringen oproept aan'. En daar genieten wij vandaag met volle teugen van! Ik mag even een half uurtje wegmijmeren in het auditorium, en dan  gaat ons vakantieprogramma weer verder. Geen dag zonder Bach. Toch?!

We brengen nog even een bezoek aan de Evangelisch-Lutherse Georgenkirche in het centrum van Eisenach. Het huidige gebouw, een fraaie gotische hallenkerk, dateert uit 1515, maar een oorkonde uit 1186 spreekt al van een kerk op deze plaats. Maarten Luther preekte in het begin van 'zijn' Reformatie in deze kerk, toen hij op de vlucht was voor het gezag van de kerk - voor het eerst op 2 mei 1521, vier jaar na wat wij noemen het begin van de Reformatie. 

Johann Sebastian Bach werd in 1685 in deze kerk gedoopt, het prachtige doopvont staat nog steeds in de kerk. 

Georg Telemann was hier organist van 1708/1712. Het huidige barokorgel is uit 1719, dus daar heeft Telemann niet op kunnen spelen! 

Het interieur wordt gekenmerkt door de - maar liefst - drie balkons aan beide kanten over de totale lengte van het schip. De rijkversierde kansel is uit 1676, en de neobarokke toren werd in de periode 1899-1902 gebouwd. 

In de gevel is een echte Lutherse spreuk aangebracht: Een vaste burcht is onze God, een bekend lied (zowel tekst als muziek) van de grote kerkhervormer. Het is ook de naam van een religieuze cantate van J.S. Bach, gemaakt voor Hervormingsdag 31 oktober (mogelijk) 1740. 

Een standbeeld van de grote componist staat in de hal van de kerk. Zwart, maar de schoenneus is opvallend bronskleurig….. Veel mensen raken die kennelijk 'even' aan!