DE HEUVEL DER KRUISEN

Siauliai - Litouwen - ons bezoek op 4 mei 2019

Een bezoek aan 'De Heuvel der Kruisen' in Siauliai (Litouwen) is een heel bijzondere gebeurtenis, en staat bijna standaard op de excursie-lijst van reisbureaus. Wij zijn hier op rondreis door de Baltische Staten. 

Het kruis is het belangrijkste christelijke symbool, en dat maakt de 'Heuvel der Kruisen' ogenschijnlijk tot een bedevaartsplaats. Maar het is meer dan dat! Toen de Litouwers hier op een oude verdedigingslinie kruisen gingen plaatsen, begingen ze, vanuit hun geloof, hun verdriet en hun vastberadenheid een daad van verzet tegen de Russische bezetters. 'De Heuvel der Kruisen' is daarmee een monument van dat verzet, een belangrijk aspect van een heel lange onafhankelijkheidsstrijd.

 

Het begon allemaal na de mislukte Novemberopstand van 1830/1831, toen de eerste slachtoffers vielen in de ongelijke vrijheidsstrijd tegen de Russische overheersers. De tsaar beperkte de godsdienstvrijheid van de Litouwers: ze mochten hun doden niet meer met een gepaste begrafenis op een kerkhof eren. Dat kon niet eens, want de slachtoffers van het regime werden meestal niet eens meer teruggevonden! Omdat er zodoende geen plekje meer was om te rouwen en te gedenken, besloten de familieleden om zelf voor hun verloren geliefden een gedenkplaats op te richten. Ze plaatsten kruisen op de Domantai-verdedigingsheuvel - de 'Heuvel der Kruisen' was geboren! Ook andere symbolen werden er achtergelaten, zoals crucifixen, beelden van Maria en Heiligen, rozenkransen, naam- en herinneringsbordjes, later ook fotootjes, etc.

 

 

Na de Russische Revolutie van 1918 ontstond er een nieuwe politieke realiteit. De Baltische staten verklaarden zich onafhankelijk van het nieuw Rusland, maar moesten daar nog wel 3 jaar voor vechten! Op de Heuvel der Kruisen kwamen weer veel Litouwers samen om te bidden voor vrede, voor het vaderland en voor de geliefde slachtoffers. De vrijheid duurde maar kort. De Nazi's rolden over de Baltische Staten, en de Russen bevrijdden hen daarna weer van de Duitsers. 

Na de Tweede Wereldoorlog bleven de Baltische staten ingelijfd in de Sovjet-Unie. Het verzet daartegen groeide, en werd steeds openlijker en onverzettelijker. De Heuvel der Kruisen werd steeds meer een bedevaartsoord voor vrede, erfgoed en religie. Het hele gebied rond de Kruisheuvel werd door de Sowjets tot verboden gebied verklaard, en in 1961 werd ter ontmoediging de hele locatie platgebrand, en door bulldozers met de grond gelijkgemaakt. Dat gebeurde overigens in de jaren daarna nog driemaal, want alle maatregelen werkten averechts! Vaak werden in dezelfde nacht al weer nieuwe kruisen neergezet, ondanks zware straffen op deze 'politieke daden'. Er waren zelfs plannen gemaakt om een dam te bouwen in de nabijgelegen Kulvė rivier, waarddoor de heuvel onder water zou komen te staan.

In 1991 werden de drie Baltische staten zelfstandig, en dat maakte de weg vrij voor een bezoek van paus Johannes Paulus II aan de Kruisheuvel op 7 september 1993. Hij noemde de plaats 'een plek voor hoop, vrede, liefde en opoffering'. Hij schonk een Christusbeeld, en steunde de bouw van een klein klooster. Het pauselijk bezoek heeft tot nog meer bezoekers en bedevaartgangers geleid. In 2006 werden er al weer meer dan 100.000 kruisen geteld! 

Op dit moment lopen de schattingen (tellen is niet mogelijk) op tot 600.000, en de heuvel is veel te klein geworden! Omdat niemand de heuvel in beheer heeft, kan iedereen overal zijn kruis neerzetten. Kleine kruisjes worden op grote stapels gelegd, Het totaalplaatje is daardoor naast overweldigend ook chaotisch, door gebrek aan regie, en alleen in stand gehouden door vrijwilligersorganisaties. Dat doet afbreuk aan de devotie, die van dit monument uitgaat. 

Onze bus stopt op een grote parkeerplaats, en we zien na het uitstappen de winkeltjes waar kruisen, crucifixen, en alle mogelijke christelijke symbolen en souvenirs worden verkocht, in alle soorten, maten, kwaliteiten en prijzen! We zien families met kruisen en bloemen uit hun auto's komen, om hier te gedenken. We krijgen een uurtje van onze reisleider - altijd te kort natuurlijk om ook nog mooie foto's te maken. 

Vol verbazing lopen we op de Kruisheuvel af, en ervaren dat die heuvel best lang is, en dat er overal 'zijstraatjes' zijn waar mensen zomaar kruisen plaatsten...... Natuurlijk zien we het rommelige karakter, en het planloos 'doorplanten'. Maar we zien ook wat er ACHTER elk kruis verborgen moet zijn: verdriet, verlangen, hoop, maar ook nationale trots en onverzettelijkheid. Ondanks honderdduizenden kruisen dus toch een monument en herinneringsplaats. De Litouwers kennen hun geschiedenis, en hebben nooit lang van hun onafhankelijkheid kunnen proeven. Rusland en Wit-Rusland zijn en blijven onberekenbare politieke buren. Het lidmaatschap van de Europese Unie is voor deze landen daarom een grote steun. 

Het is een heel bijzondere ervaring om hier rond te lopen. En dat uur - dat maken we niet vol. Een zwarte lucht komt op ons af, en we lopen zo snel mogelijk naar de bus. We houden het niet droog, maar eenmaal in onze comfortabele stoel is het eerste dat we doen onze foto's, en onze verhalen appen aan onze kinderen en kleinkinderen!  

*Elk jaar vindt op deze plaats een bedevaart 

plaats op de derde zondag in juli.