Grote Sint-Laurenskerk Alkmaar
Klim naar de hemel!
Alkmaar - 30 mei 2018
De NS hebben gemaild dat onze nieuwe treindag klaar staat om op onze OV-kaart te worden geladen, en Alkmaar lijkt een mooie bestemming voor deze warme en zonnige dag. Bij de voorbereiding via Internet zien we al snel waar we ons op zullen richten: hoofddoel wordt de Grote Sint-Laurenskerk. Die bestaat nu 500 jaar, en dat willen ze laten weten ook!
Het is een kleine wandeling van het station tot de binnenstad, en als we aan komen lopen zien we grote
bouwsteigers rond een deel van de kerk staan. Dat zien we wel vaker bij
verbouwingen, maar daar is hier geen sprake van: dit is een heel speciaal stukje steigerbouw! We worden namelijk nadrukkelijk uitgenodigd om via dit bouwwerk 'naar de hemel te
klimmen'. We kijken elkaar aan, want we staan nu dus voor een klim naar 40 meter boven het maaiveld, we schatten dat op tenminste 200 treden, wat toch gauw een flat van 8 verdiepingen is - en dan kiezen we toch echt altijd de lift! Een ticket voor deze beklimming kost € 7,50, maar daar is dan wel een bijzonder stukje architectuur voor neergezet!
Een stevige trap voert ons naar het eerste plateau op 25 meter
hoogte, een mooi uitzichtpunt op de binnenstad. We zijn dan op de hoogte van de gotische ramen, en moeten nu zelfs door een van die ramen de kerk inlopen! Meestal doen we bescheiden op straathoogte, maar nu dus vlak onder
het dak. Het looppad kruist het schip van de kerk, en het uitzicht op het interieur is prachtig - dit zie je normaal niet! We staan oog in oog met 'Het laatste Oordeel', de grote gewelfschildering van Jacob van Oostsanen
uit 1535. Het bestaat uit negen gewelfvakken en is bijna honderd vierkante meter groot. De schildering behoort tot de omvangrijkste van Nederland. Hoe heeft van Oostsanen dit zo kunnen schilderen? Waarschijnlijk ook liggend op zo'n constructie, maar dan waarschijnlijk eenvoudiger. We hebben tenslotte in die 500 jaar wel een en ander geleerd over veiligheid.... Twee feestballonnen van de 500-jaar-viering hangen nog bij het datumbordje '1518'.
Vanaf het bordes klimmen we nog vijftien meter naar het hoogste niveau. Daarvandaan is een looppad aangelegd over het puntdak van het hoogkoor van de kerk naar de kleine toren. Het is een heel bordes geworden rondom die toren met naar alle richtingen beschrijvingen van wat we allemaal ver en dichtbij kunnen zien. Ineens begint het carillon te spelen, nu wel een stuk luider dan vanaf straatniveau hoorbaar is, en de vier houten klokken met vergulde wijzers, zo dichtbij dat we ze kunnen aanraken, laten zien dat het hele uur is aangebroken.
Het uitzicht op stad en omgeving is natuurlijk geweldig, maar veel leuker is het feit DAT we hier lopen, en de manier waarop deze stellage is aangelegd, met uiteraard alle geldende veiligheidsvoorschriften..... Het spektakel duurt nog maar tot 31 juli 2018. Het doet ons heel sterk denken aan die enorme trap die twee jaar geleden is aangelegd om op het dak te komen van het Groothandelsgebouw in Rotterdam - dat vonden we toen ook al zo geweldig.
Ook in de kerk wordt veel aandacht aan het 500-jarig jubileum gegeven. Tot 7 oktober zijn de zijpanelen van het oude altaarstuk van
Maarten van Heemskerck te zien, die door de kathedraal van Linköping (Zweden)
zijn uitgeleend aan de 'moederkerk' in Alkmaar, waar het werk na de overname van de kerk door de protestanten werd verkocht aan de Zweden. Jammer genoeg was het middenstuk niet geschikt om
te transporteren.
De kerk is een prachtig voorbeeld van een gotische basiliek, en is gebouwd van 1470 tot 1518 op de plaats waar al vanaf het jaar 600 een kerk heeft gestaan. Vanaf 901 zelfs een kerk die gewijd was aan Sint Laurens. Het is een met natuursteen beklede bakstenen kruisbasiliek met een houten tongewelf als dak. De plattegrond heeft de vorm van een Latijns kruis, waarbij de dwars-arm korter is dan de lengte-arm. Oorspronkelijk was het een katholieke kerk, maar het tij keerde in de 16e eeuw, toen het protestantisme opkwam! Tijdens de Beeldenstorm in 1566 werd veel aan en in het gebouw vernield door boze protestanten, maar na de 'Victorie van Alkmaar' in 1573, toen de katholieke Spanjaarden verslagen waren, werd de kerk door de protestanten overgenomen.
Vanaf 1996 heeft de kerk geen religieuze functie meer, en wordt het gebouw gebruikt als museum en evenementenzaal. En voor concerten natuurlijk, waardoor het beroemde Grote Orgel uit 1640 nog regelmatig gehoord kan worden. De bijzondere orgelkas is ontworpen door Jacob van Campen (jazeker, de architect van het Paleis op de Dam en het Mauritshuis), en kan helemaal gesloten worden met de grootste orgelluiken ter wereld!
Lopen in de kerk is lopen over de 1700 grafzerken van voor de Franse tijd, toen begraven in de kerken verboden werd. De overledenen liggen in 8 lagen boven elkaar. Veel van de ingegraveerde namen, grafteksten en data zijn nog goed te lezen. Het is voor mij altijd een stukje verbondenheid met het verleden. Het is natuurlijk ook een bron van historische kennis, al die familienamen, -wapens en beroepstekens!
En er is nog een bijzonder orgel in deze kerk: in het Koor staat het oudste nog bespeelbare orgel van Nederland, gemaakt door Jan van Covelens in 1511. Het gidsje dat we meekregen bij de ingang van de kerk leert ons veel over de inrichting van de kerk. Het is te veel om hier op te noemen! Het enige dat ik in deze kerk mis is de kleurenpracht van glas-in-loodramen. De ramen zijn er wel, maar geheel gevuld met blank glas. De beide transeptramen zijn maar liefst 22 meter hoog, en daarmee de hoogste op het vasteland van Europa!
De kerk ziet er als nieuw uit, ondanks zijn 500 jaren. Een bezoek waard!
