Pretoria: Jacaranda city

JACARANDA-CITY

Purple rain in Pretoria

Oktober 2014

Voor ons is het viermaal scheepsrecht! Drie keer zagen wij Pretoria in de-cember en januari in een bonte zomerse bloemenpracht. Pas tijdens onze vierde reis naar Zuid-Afrika zagen we met eigen ogen waarom Pretoria in alle reisgidsen Jacaranda-city wordt genoemd. Dit jaar waren we er namelijk de hele maand oktober, en dat is precies de voorjaarsmaand waarin deze bomen in volle bloei staan. 

Uitzicht over Pretoria vanaf de terrassen van het parlementsgebouw

De jacaranda is de meest voorkomende boom in Pretoria, en kan tot wel 20/ 30 meter hoog worden. In het centrum lijken alle straten er mee omzoomd te zijn, en vanaf het uitkijkpunt bij de Uniegebouwen zie je letterlijk een paarse gloed over de stad liggen. Ik heb nog nooit in een stad of landschap zo´n dominante kleur gezien.  Er moeten meer dan 80.000 jacaranda's in de stad zijn, maar dat heb ik niet echt gecontroleerd. Volgens mij zijn het er bovendien véél meer!

Bij ons vind je ze niet, want ze zijn niet goed bestand tegen de vrieskou. Ook in Kaapstad, waar het redelijk koud kan worden, kom je ze bijna niet tegen. Op de geografische hoogte van Pretoria gedijen ze echter geweldig. De jaca-randa is in de tweede helft van de negentiende eeuw uit Brazilië ingevoerd, en dat lijkt nu ineens een probleem te worden. Het is eigenlijk een exoot - een niet-inheemse soort, en in Zuid-Afrika is wetgeving tot stand gekomen die exoten moet weren - zelfs 'met terugwerkende kracht'! We hebben in Nederland ook een uitgebreide flora-/faunadiscussie met betrekking tot uitheemse soorten - wij noemen ze 'invasieve exoten'. Ze kunnen op hun nieuwe plek de inheemse plant- en diersoorten en zelfs micro-organismen bedreigen en zelfs verdrijven. Er woedt een felle discussie over het kappen van alle jacaranda's en een plantverbod. Voorlopig zal dat niet gebeuren, omdat de bomen te beeldbepalend zijn voor de stad Pretoria, en niet is vastgesteld dat de boom schadelijk is voor de lokale boomsoorten. Het zou ook bepaald geen kleine klus zijn die geklaard zou moeten worden. Er zou wel veel hout beschikbaar komen voor de meubelindustrie, want daar is deze houtsoort heel geschikt voor!

Bloemkransen en blad van de jacaranda

Hoewel de meeste planten in deze regio het hele jaar groen blijven, is de jacaranda bladloos in de zachte Afrikaanse winter (juni/augustus). In sep-tember begint de boom in bloei te komen. De klokvormige bloemen staan in opvallend grote pluimen, en elke bloem heeft een kroon van vijf lobben. Overdag lichten de bloemen op in de felle zon, en tegen het vallen van de avond lijkt de paarse kleur dieper en intenser te worden. 

Pas halverwege oktober zagen wij tussen de paarse bloemen de bladeren tevoorschijn komen. Waarschijnlijk is deze boom juist vanwege de bladeren zo geliefd: ze doen denken aan de dubbelgeveerde bladeren van de varen, en deze bladvorm filtert als het ware het felle zonlicht, maar laat nog voldoende licht door. Als de bladeren volgroeid zijn, laat de boom zijn bloemen vallen, en wordt Pretoria bedekt met een vaal paars tapijtje - ze noemen het de 'purple rain'! 

Als de bloemen uitvallen spreken ze in Pretoria van de 'purple rain'

De bloei van de jacaranda valt samen met het Zuid-Afrikaanse einde van het schooljaar, de tijd ook van de examens. Veel studenten hopen dat er een jacarandabloempje op hun hoofd zal vallen, want dat zou volgens 'de overlevering' geluk brengen bij de examens.